Vertragingsschade in de praktijk en daarmee potentiële claims leiden vaak tot discussie en zelfs tot juridische geschillen. Niemand zit erop te wachten en toch gebeurt het. In deze blog wordt ingegaan op een aantal praktische aspecten.
Vertraging in de praktijk…
Hoe vaak komt het voor dat iemand niet op tijd op zijn bestemming is door vertraging, bijvoorbeeld door het reizen met de auto of het openbaar vervoer onder slecht weer omstandigheden, of recentelijk op Schiphol niet op tijd door de wachtrij heen komt? En als op de route een situatie zich voordoet zoals een ongeval?
Vervolgens kunnen de consequenties van ‘het te laat zijn’ talloos zijn en men vraagt zich dan ook af: Wat zijn de consequenties en wat nu te doen? Is er sprake van recht op schadevergoeding? Wie is eigenlijk de veroorzaker?
Regelmatig komt het voor dat bouwprojecten niet op tijd worden afgerond. Dit kan diverse oorzaken hebben als te laat met de bouw gestart, de uitvoering van het werk duurde langer dan is overeengekomen, beslissingen worden te laat genomen of wijzigingen gedurende de bouw. Met als gevolg dat bijvoorbeeld de aannemer of de opdrachtgever schade lijdt. Er is sprake van de wel bekende term: ‘stagnatieschade of vertragingsschade’. In bepaalde situaties kan dit leiden tot een geschil, in de bouwwereld tussen de aannemer en de opdrachtgever. Het is dan ook een bekend fenomeen dat contractueel afspraken worden gemaakt over de tijdige oplevering van het project en dat boetes worden opgelegd indien sprake is van een te late oplevering.
Wat is vertragingsschade?
In de wet (het burgerlijk wetboek) is bepaald dat de veroorzaker van de schade verplicht is die te vergoeden over de periode waarin hij in verzuim verkeerde. Hierbij dient sprake te zijn van een (toerekenbare) tekortkoming. Overal ter wereld zijn allerlei regels hierover opgesteld zoals bijvoorbeeld het reizen met het openbaar vervoer in Nederland: bij vertraging van meer dan 60 minuten wordt een deel van de ritprijs vergoed. Als consument moet je helaas je schadevergoeding zelf verhalen.
In de bouwpraktijk zal een vertragingsperiode midden in het bouwproces vallen en het is verre van eenvoudig om deze te duiden en aan een partij toe te schrijven. Om duidelijk te krijgen wie de veroorzaker is dienen de afhankelijkheden in kaart gebracht te worden: namelijk als Partij A te laat is, waardoor Partij B niet aan de slag kan, dan heeft Partij C er last van. Het is net als met domino stenen alleen in juridische termen gaat het om inzicht in causaliteit; een oorzaak gaat vooraf aan een gevolg. Het helpt om vertragingsschade te omkaderen en te spreken van uitloopschade (dus uitloop van een relevante tijdsmijlpaal door een oorzaak) of stagnatieschade door stillegging van de werkzaamheden.
In standaard voorwaarden als de UAV-1989, UAV-2012 en de UAV-GC2005, zijn juridische regelingen opgenomen over vertraging in een bouwproces indien deze wordt veroorzaakt door de aannemer. Echter indien de opdrachtgever de veroorzaker is, zijn de regelingen niet altijd zo duidelijk. Vertragingsschade is een veel voorkomend item in bouwrechtelijke geschillen. Hierom zijn dan ook tussen partijen over vele miljarden te vorderen vertragingsschade voorgelegd aan de Raad van Arbitrage voor de Bouw.
Onder vertragingsschade in de bouw wordt verstaan: schade die een aannemer lijdt, als gevolg van vertragingen in het bouwproces, waarvan de omstandigheden voor rekening of risico van opdrachtgever komen.
Niet-nakoming door de opdrachtgever van bepaalde verplichtingen, kan leiden tot een vertraging in het bouwproces. Indien dit vervolgens schade veroorzaakt voor de aannemer kan de aannemer deze schade claimen. Voor bepaalde situaties zijn specifieke regelingen die recht geven op bijbetaling. Een voorbeeld is dat wijzigingen door de opdrachtgever in een goedgekeurd tijdschema, kunnen leiden tot een recht op bijbetaling, namelijk indien van de aannemer meer wordt verlangd dan redelijkerwijs van hem kan worden gevergd.
Berekenen omvang van de vertragingsschade
In de praktijk lijkt het bepalen van de omvang van vertragingsschade tot de nodige discussie te leiden. De omvang van de schade die partijen aan elkaar zijn verschuldigd dient natuurlijk te worden vastgesteld. Het vaststellen van de hoogte van deze vertragingsschade is gecompliceerd, en in de regel is het een vaststelling naar redelijkheid aan de hand van essentiële stukken. Bij het bepalen van de hoogte van de schade is de door de aannemer opgestelde begroting van belang, waarbij de aannemer de bewuste extra kosten dient te relateren aan de duur van het bouwproces. De zogenoemde extra tijdgebonden kosten, zoals bouwplaats- en stilstand kosten van materieel en personeel en inefficiënte spelen met name een rol in geval van uitloop van het werk en zijn het beste zichtbaar indien de vertraging/ verstoring op het kritieke pad van de planning ligt. Voor vergoeding van een vast percentage staartkosten over vertragingsschade bestaat in beginsel geen grondslag. Andere kosten als renteverlies en winstderving worden geschat of naar redelijkheid vastgesteld.
De bewijslast ligt bij de aannemer
In geval er bij een bouwproject vertragingen ontstaan en de aannemer wil aanspraak maken op vertragingsschade, dan is de belangrijkste regeling dat de bewijslast bij de aannemer ligt en hij zo spoedig mogelijk schriftelijk de opdrachtgever op de hoogte dient te stellen. In de praktijk komt de aannemer dan ook met wijzigingsvoorstellen. De aannemer zal moeten aantonen dat daadwerkelijk extra kosten zijn gemaakt. Hiervoor zal hij de wijzigingen/ vertragingen tijdens de bouw nauwkeurig moeten bijhouden en de schade specificeren en al vroegtijdig een indicatie afgeven van de hoogte van de te maken extra kosten.
In geval de omstandigheden niet aan de aannemer maar aan de opdrachtgever te wijten zijn, doet de aannemer er goed aan om zorgvuldig te handelen. Een opdrachtgever is hierbij ook gebaat. Een opdrachtgever zal immers op de hoogte willen worden gesteld, indien er onverhoopt financiële consequenties zijn. Een aannemer dient zich ervan bewust te zijn dat ook in deze situatie op hem de verplichting rust om de aard en omvang van de door hem geleden schade zo spoedig mogelijk te melden.
Beheersing van een project
Een vertraging kan potentieel ingelopen worden door het initiëren van maatregelen om werkzaamheden te versnellen om alsnog tijdig op te leveren. Het inventariseren en besluiten welke beheersmaatregelen het grootste effect hebben op de haalbaarheid van de planning is een belangrijk onderdeel van projectbeheersing en projectmanagement. Het is handig dat de partijen eerst een schriftelijke opdracht en goede planning overeenkomen, alvorens de versnellingen uit te voeren.
Indien de vertraging te wijten is aan de opdrachtgever, zal de opdrachtgever de aannemer kunnen vragen om te versnellen en de vertraging dus zoveel mogelijk in te lopen. De extra kosten die daarmee samenhangen zullen in dat geval door de opdrachtgever vergoed moeten worden. Als de vertraging aan de aannemerskant ligt, zal een afweging worden gemaakt tussen enerzijds de kosten om te gaan versnellen, en anderzijds de verschuldigde boete/schadevergoeding bij een te late oplevering.
Tot slot
Vertraging en dus vertragingsschade is en blijft een belangrijk thema, zowel in het dagelijkse leven als in de bouwwereld. Bepaalde wetten zijn opgenomen in het burgerlijk wetboek en regelingen in de algemene voorwaarden (zoals in de UAV-2012) en voor bepaalde situaties zijn specifieke regelingen. Desondanks is het gecompliceerd om vertragingsschade aannemelijk te maken. Het kan flink veel tijd en energie kosten om voor, tijdens of na het optreden van een vertraging tot een gezamenlijke oplossing te komen.
Men zegt niet voor niets: voorkomen is beter dan genezen. Ik beveel dan ook aan, hou rekening met het optreden van ongewenste gebeurtenissen onderweg. Zorg ervoor om op tijd op de bestemming te zijn en de werkzaamheden tijdig af te ronden. De intentie geeft (vanzelf) resultaat. Iedereen vindt het prettig als de ander zijn afspraak nakomt, wees daarin dan zelf een voorbeeld. Wees je ervan bewust dat als de tijd wordt beïnvloed door de één, dit gevolgen heeft voor de ander.
