Risicomanagement wordt nog vaak gezien als een technische tool waar slechts enkele betrokkenen op het project voor verantwoordelijk zijn. De focus ligt op controle en op de methode, niet op het doel en de mensen. Op die manier levert risicomanagement echter vooral meer werk op en blijft het effect ervan beperkt. Risicomanagement gaat pas echt effectief werken met een goed ontwikkeld risicobewustzijn door risicogestuurd denken. Wat is risicogestuurd denken en hoe verschilt het van werkgestuurd denken?
Goed risicomanagement is geen tool die alleen gaat over afgesproken werkwijzen, contractuele afspraken of vastgestelde planningen. Dan ben je wel aan het controleren, maar worden risico’s ook daadwerkelijk tijdig geïdentificeerd en beheerst? En kun je anticiperen op onverwachte gebeurtenissen?
Waarom doen we wat we doen?
Risicomanagement is mensenwerk. Goed risicomanagement gaat dan ook om het creëren van een helder vertrekpunt en het bewerkstelligen van risicogestuurd denken. Waarom doen we wat we doen? Wat is ons doel en waar liggen kansen? Hoe benutten we die kansen? Welke risico’s kunnen het behalen van het doel in de weg staan en wat is ervoor nodig om die risico’s te beheersen?
Reactief versus proactief
Risicogestuurd denken is wezenlijk anders dan werkgestuurd denken. Bij werkgestuurd denken staat het werk, de activiteit, centraal. De onzekerheden die volgen uit een activiteit worden ad hoc, reactief, beheerst. Bij risicogestuurd denken daarentegen, heb je oog voor wat er daadwerkelijk om je heen gebeurt. Met als doel om helderdere inzichten te krijgen in de onzekerheden en de zekerheden.
Slechts een administratieve bezigheid?
Bij werkgestuurd denken reiken mensen vaak te snel eindoplossingen aan om risico’s te beheersen. Ze slaan daardoor de bronmaatregelen in het proces over. Daardoor kijken ze niet goed genoeg naar alternatieven die het risico elimineren of de kans benutten. Zo wordt risico-inschatting een standaard checklist en risicomanagement een administratieve bezigheid in plaats van een waarschuwings-, beheers- en sturingsinstrument.
Continue analyse, beoordeling en ordening
Bij risicogestuurd denken gaat het er juist om, om je bewust te zijn van onzekerheden en het belang van de beheersing ervan. Het creëert een structuur van continue analyse, beoordeling en ordening.
Door deze manier van denken te verankeren in het werk- en besluitvormingsproces signaleer je de onzekerheden die optreden tijdens de realisatie van doelstellingen eerder. En daarmee beheers je ze ook beter, waardoor je de kans om de doelstellingen te halen aanzienlijk vergroot.
Risicogestuurd denken legt daarmee de focus op de mens, de houding en gedrag van mensen en dus op de cultuur van de organisatie. Het verandert de manier van denken binnen een organisatie en daarmee de manier van handelen. Mensen communiceren open over onzekerheden, spreken elkaar aan en maken er concrete afspraken over.
Het is een veranderproces
Risicogestuurd denken gaat over een mindset en hangt nauw samen met de cultuur en de managementstijl van een organisatie en/of het project. Kunnen de betrokkenen omgaan met onzekerheid? Durven ze of duiken ze? Zijn ze blij met persoonlijke verantwoordelijkheid of is iedereen er bang voor?
Iedereen moet gaan voelen: ik ben hier eigenaar van. Ik ben succesvoller als ik het op deze manier doe. Dat vraagt om goede communicatie en de heldere boodschap vanuit directie en management en/of opdrachtgever: wij vinden dit belangrijk. Stimuleringsregelingen en beloningen horen daar ook bij, waarbij risicogestuurd denken onderdeel wordt van het takenpakket van de medewerkers, of onderdeel van het contract of eindresultaat. Het vormt dan de basis van de hele projectbeheersing.
